[HCI1] Human

มะนุด

ทุกวันมีอะไรหลายอย่างที่เราดู เราฟัง เรากิน เราได้ยิน เราจับเราโดน เยอะแยะไปหมด รู้ตัวบ้าง ไม่รู้ตัวบ้าง เป็นแบบนี้เป็นเรื่องปกติของเรา เรารับรู้ เราคิด แล้วเราก็ทำ แต่เราไม่เคยมาสนใจว่า ทำไมเราถึงทำสิ่งต่างๆ แบบนั้นกันนะ?

ในการที่เราจะมาออกแบบสิ่งๆ หนึ่งมาเพื่อเป็นสะพานเชื่อมระหว่างคอมพิวเตอร์กับมนุษย์ได้นั้น เราเองก็ต้องศึกษาตัวเราเองเสียก่อน ว่าตัวเราเองนั้นมี Input Output อะไรบ้าง โดยสำหรับหัวข้อนี้แล้ว ใจความสำคัญก็คือ "มนุษย์มีขอบเขตและความสามารถในการประมวลผลข้อมูลอย่างจำกัด" ดังนั้น เรามาดูกันดีกว่าว่า มนุษย์รับรู้ ประมวลผล และแสดงออกอย่างไร อะไรเป็นปัจจัยอื่นๆ บ้าง โก!

Basic Input of Human

Visual 👀

• เนื่องจากสมองเราประมวลผลได้จำกัด สิ่งที่เห็นอาจจะต่างจากสิ่งที่เป็นจริงก็ได้

  • ภาพลวงตา (Optical Illusion)

  • สี่เหลี่ยมจัตุรัส แต่รู้สึกว่าไม่จัตุรัส

• ดีไซน์ส่งผลต่อการมองเห็น องค์ประกอบต่างๆ จะช่วยพัฒนาการรับรู้ของมนุษย์

Sound 👂

• คนมีหู ดังนั้นใช้เสียงให้เป็นประโยชน์ เช่น

  • เป็นเสียง feedback เช่น เสียงเปิดแอร์

  • เสียงเตือนของมือถือ

  • เสียงเตือนไฟไหม้

Touch 🖖

• Design ไม่จำเป็นต้องเป็นเรื่องเกี่ยวกับคอมอย่างเดียว

• การออกแบบโดยใช้การสัมผัสให้เป็นประโยชน์มีมากมาย เช่น

  • ปุ่มนูนบนแป้นเหย้าบนคีย์บอร์ด (บนตัว F กับ J)

  • อักษรเบรลล์บนปุ่มลิฟต์

  • เบรลล์บล็อกบนทางเท้า (ซึ่งในเมืองไทยก็จะหาแบบดีๆ ยากหน่อย)

  • มือถือสั่นเวลากด

Movement 💃

• เวลาเราออกแบบ User Interface ในคอมพิวเตอร์ เรามักจะต้องใช้อะไรสักอย่าง navigate UI นั้น ไม่ว่าจะเป็นเมาส์ เมาส์ปากกา ทัชแพด ทัชด้วยมือตรงๆ ฯลฯ

• ซึ่งรูปแบบการ navigate นี้สำคัญมาก เพราะแต่ละแบบมีข้อจำกัดที่แตกต่างกัน

• Fitts' Law: เป็นทฤษฎีที่พูดง่ายๆ คือ เวลาที่ใช้ในการเคลื่อนที่ไปหาอะไรบางอย่างบนพื้นผิวจะแปรผันตามระยะทางต่อขนาด (วิกิ)

$$\text{Time}\propto\frac{\text{Distance}}{\text{Size}}$$

• พูดง่ายๆ คือ ยิ่งออกแบบให้ใหญ่ยิ่งดี หรือทำให้มันใกล้ๆ กับมือ (หรือตำแหน่งของ cursor ล่าสุด) จะได้กดง่ายๆ

Gestalt Theory

The whole is more than the sum of its parts

— Aristotle หรือเปล่านะ เห็นอันนี้บอกว่า misquote พอดีไปเจอมาจากวิกิ cite ตามนี้

Gestalt Theory อธิบายง่ายๆ ว่า สิ่งมีชีวิตรับรู้สิ่งต่างๆ เป็นกลุ่มก้อนหรือรูปแบบ ไม่ได้รับรู้แยกเป็นส่วนๆ โดยมี 4 ข้อหลักๆ คือ

• Proximity: คนจะรับรู้ว่าสิ่งที่อยู่ใกล้ๆ กันเป็นพวกเดียวกัน

• Similarity: คนจะรับรู้ว่าของเหมือนกันคือกลุ่มเดียวกัน

• Closure: คนสามารถรับรู้โดยคร่าวก็พอ เดี๋ยวสมองจะเติม (fill in the blank) ให้เอง

• Continuity: คนจะรับรู้แล้วคล้อยตามสิ่งที่ดูต่อเนื่องกัน

• Gestalt อ่านว่า เกอะ-ช-แทลท์ /ɡəˈʃtælt/ นะ

• เรียนมาแค่ 4 ข้อ แต่เห็นที่อื่นมีหลายข้อนะ ไปดูต่อวิกิหัวข้อ Prägnanz ต่อได้เลยจ้า

Memory

• Sensory: ความจำที่เกิดจากสัมผัสของคน แต่เราไม่ได้ใส่ใจกับมัน จึงมาแล้วไปอย่างรวดเร็ว

• Short Term: ความจำที่เกิดจากการที่เราดันไปใส่ใจอะไรอย่างหนึ่ง จึงเกิดส่วนนี้ขึ้นมา

• Long Term: ความจำที่เกิดจากการทำซ้ำๆ ทบทวนบ่อยๆ จนร่างกายถูก stimulate เป็นประจำจนจำได้

Output

• ใช้เหตุผล (Reasoning)

• แก้ปัญหา (Problem Solving)

• ผิดพลาด (Errors)

  • Slip: รู้แต่ไม่ได้ใส่ใจ ลืม เบลอ อ๊อง ฯลฯ

  • Mistake: ไม่รู้ เลยผิด

Other Factors

• อารมณ์ (Emotion): ส่งผลต่อการตัดสินใจของมนุษย์เต็มๆ เลย อันนี้ทุกคนน่าจะรู้ เวลาเศร้ามากๆ นี่คือคิดอะไรไม่ไหว การรับรู้ (perception) เราเปลี่ยนไปหมด

• ความแตกต่างทางด้านร่างกาย (Individual Differences): บางครั้งคนอื่นๆ ก็อาจจะทำบางอย่างได้ไม่เหมือนตัวเราเองด้วยปัจจัยอื่นๆ ที่ควบคุมได้หรือไม่ได้ก็ได้ เช่น

  • Long Term: เพศ (เปลี่ยนไม่ได้) สภาพร่างกาย (มีความพิการ) Intellectual Capabilities

  • Short Term: ความเครียด ความล้า